در این مقاله، ابتدا معراج پیامبر به شیوة روایت نظامی گنجوی بحث و تحلیل میشود. معراج از وقایعی شگرفی است که برای شخص پیامبر اتفاق افتاد. هریک از مفسران، اهل حدیث و روایت و تحلیلگران دینی براساس مشرب عرفانی یا دینی خود (تسنّن یا تشیّع) گزارشهای جالبی دادهاند. محتوای گزارشهایی که از نحوة معراج پیامبر شده است با بسیاری از آموزهها و تجربیات عرفانی همسو است؛ یعنی عارفان و صوفیان سعی کردهاند برخی از مبانی عرفانی و پیکرة آن را با سیر روحانی و جسمانی پیامبر همسو کنند. مبانی و مفاهیمی مانند «تجلی حق»، «سِتر»، «حجاب»، «مشاهده»، «دل» و مانند اینها از ایندستهاند. هدف عمدة پژوهش، بازخوانی، نقد و تفسر معراج پیامبر و همخوانی برخی از مفاهیم پرورشیافتة عرفانی، مطابق با آن است.
)